Գիրքն աշխարհն ու ինքդ քեզ ճանաչելու միջոց է. Արման Թաթոյանը խորհուրդ է տալիս գրքերը կարդալ բնագրով

Հայաստանի Հանրապետության Մարդու իրավունքների պաշտպան Արման Թաթոյանը, որը դասական գրականության երկրպագու է, սիրում է ընթերցել Լև Տոլստոյի, Ջորջ Բայրոնի, Միխայիլ Լերմոնտովի և այլ մեծանուն հեղինակների ստեղծագործությունները: Թաթոյանը նշում է, որ գրողին հասկանալու, տվյալ ժամանակաշրջանի և երկրի առանձնահատկությունները լիարժեք պատկերացնելու համար անհրաժեշտ է գրքերը բնագրով կարդալ:

Գիրք նվիրելու օրվա կապակցությամբ «Արմենպրես»-ի թղթակիցն Արման Թաթոյանի հետ զրուցել է գրքի, գրականության, տոնի կարևորության մասին:

-Ինչպես ասել է Եղիշե Չարենցը` գրքերի աշխարհը տիեզերք է անեզր: Ձեզ համար ի՞նչ նշանակություն ունեն գիրքը, գրականությունը:

-Գրականությունը նոր գիտելիքի աղբյուր է, աշխարհը ճանաչելու միջոց է: Այն հնարավորություն է տալիս հասկանալ, սովորել, տեղեկանալ, նոր զգացմունքներ, հույզեր ապրել: Գրականության միջոցով են զարգանում մարդու պատկերացումներն աշխարհի մասին հատկապես, երբ գիրքը հարուստ է տարբեր կերպարներով: Սիրում եմ այնպիսի գրականություն, որը թույլ է տալիս պատկերացում կազմել կոնկրետ ժամանակաշրջանի առանձնահատկությունների մասին: Հետաքրքիր է` գրականության շնորհիվ երբեմն ճանաչում ես ինքդ քեզ, երբ տարբեր կերպարներ ես ուսումնասիրում, փորձում ես հասկանալ նրանց և բացահայտում ես քեզ: Հարց ես տալիս, թե դու ինչպես կվարվեիր այս կամ այն իրավիճակում, համաձա՞յն ես հերոսի հետ, թե՞ ոչ: Գրականությունը մտածելու արվեստ է սովորեցնում, որովհետև, ընթերցելիս վիճում ես կերպարների հետ, և երկխոսություն է սկսվում գրողի հետ:

-Տարբեր պաշտոնյաներ երբեմն խոստովանում են, որ ժամանակի սղության պատճառով հիմնականում մասնագիտական գրականություն են ընթերցում: Դուք ի՞նչ գրքեր եք նախընտրում կարդալ`գեղարվեստական, փաստավավերագրական, թե՞…

-Լև Տոլստոյի «Պատերազմ և խաղաղություն» գիրքը շատ եմ սիրում նախ պատմական նշանակության, հետո էլ կերպարների բազմազանության համար: Եթե չեմ սխալվում, մոտավորապես 550 կերպար կա վեպում, և այն ներկայացնում է ռուսական հասարակության պատմությունը, յուրահատկությունները: Կարևոր է ըմբռնել գլխավոր իմաստը. հեղինակի նպատակը հենց  պատերազմը կամ խաղաղությունը ներկայացնելը չէ, այլ հասարակական ընկալումները: Տոլստոյը կարևորում է հասարակությունն ու ասում, որ անհատը չպետք է  հակադրվի հասարակությանը, որ նա ընդամենը հասարակության մաս է: Իսկ Բայրոնը, Լերմոնտովը, Պուշկինը կենտրոնանում են անհատի վրա և անհատապաշտական տրամադրություններ են հաղորդում: Պատահական չէ, որ բայրոնիզմը համարվում է եվրոպական գրականության ռոմանտիկ ուղղություններից մեկը: Նա խոսում է անհատի մասին, նրա հիասթափությունների և նրա` հասարակության հետ հակադրության մասին: Բայրոնից ոգեշնչվել է Լերմոնտովը` ներկայացնելով անձի ու հասարակության հակասությունները, երբ անհատը հիասթափվում է և փորձում հասկանալ, թե ինչպես է հնարավոր լուծել խնդիրը: Նույնը Պուշկինի դեպքում էր, բայց վերջինս, ի տարբերություն Լերմոնտովի, կեսուրախ մարդ էր, և, ինչպես ընդունված էր այդ դարաշրջանի ռուսական գրականության մեջ, կենսախինդ գրողների համար այնքան էլ ընկալելի չէին բայրոնիզմի գաղափարները:

Սիրում եմ գրքեր, որոնցում վառ արտահայտված են աշխարհընկալումների առանձնահատկությունները: Մեծ գրողները ոչ թե ինչ-որ փոքր իրադարձություն նկարագրելու խնդիր են դնում իրենց առաջ, այլ ձգտում են մեծ իմաստ հաղորդել ստեղծագործությանը` հիմնվելով մարդու գաղափարների, հույզերի, ժամակաշրջանի վրա: Վերոնշյալ գրողներին շատ բարձր եմ գնահատում, որովհետև նրանց ստեղծած գեղարվեստական գրականության շնորհիվ ավելին ես իմանում, քան պատմության գրքերի: Քսաներորդ դարասկիզբը հրաշալի ներկայացվում է Սերգեյ Եսենինի գործերում, որը լիրիկական ստեղծագործությունների փայլուն հեղինակ է:

-Ֆրանսիացի արձակագիր, դրամատուրգ Մարսել Պրևոն ասել է, որ պատահական հանդիպումը լավ գրքի հետ կարող է ընդմիշտ փոխել մարդու ճակատագիրը: Հանդիպե՞լ եք նման գրքի:

-Կառանձնացնեմ «Պատերազմ և խաղաղություն»-ը: Գիրքը հնարավորություն է տալիս հասկանալ մարդկանց տարբերությունները: Այն դրական կերպարների վրա է հիմնված: Եթե ուշադրություն դարձնեք Տոլստոյի գրականությանը, կտեսնեք, որ նա բացասական կերպարների վրա չի կենտրոնանում. դա ճիշտ գրականություն է երիտասարդների համար: Ինձ համար էական էր հասկանալ բարձրաշխարհիկ կյանքի յուրահատկությունները: Իրադարձությունները ծավալվում են Սանկտ Պետերբուրգում. հետաքրքիր էր ծանոթանալ արքունական  ներկայացուցիչներին, որոնք պատվաբեր էին համարում ֆրանսերեն խոսելը, ֆրանսիական մշակույթի ազդեցությունը ցույց տալը, իսկ մյուս կողմից` ռուսական հասարակության հմայքը: Գիրքն աշխարհընկալման առումով ինձ համար շատ կարևոր էր:

Էական է նաև այն, թե ինչ լեզվով ես կարդում գիրքը: Կարծում եմ` պետք է կարդալ բնագիրը, տվյալ հեղինակի լեզուն, ոգին ընկալելու համար: Թարգմանությամբ հաճախ հնարավոր չէ լիարժեք փոխանցել գրողի զգացողությունները: Բայրոնի գործերը պետք է կարդալ անգլերեն, Պուշկինի ստեղծագործությունները` ռուսերեն, իսկ Սևակինը` հայերեն: Գրականության աշխարհը հասկանալու համար արժե լեզու սովորել:

-Կա՞ն գրքեր, որոնք միշտ ձեր սեղանին են:

-Շատ եմ հավանում Նիկոլայ Գոգոլի գործերը: Հետաքրքիր են նրա «Ռեվիզոր»-ը, «Տարաս Բուլբա»-ն: Սիրում եմ Տարաս Շևչենկոյի գրքերը: Հայ հեղինակներից ինձ գրավում են Նար-Դոսի ստեղծագործությունները: Կարծում եմ` գիրքը շատ լավ միջոց է ճանաչելու աշխարհն ու ինքդ քեզ: Գիրքը մարդու ձևավորման գործում մեծ դեր կարող է խաղալ:

-Ի՞նչ կասեք Դեյլ Քարնեգիի կամ մոտիվացնող գրականության մասին, որը շատ տարածված է:

-Քարնեգիի գրեթե բոլոր գրքերն ընթերցել եմ: Այն հեշտ է տրվում մարդուն, բայց երիտասարդների համար է: Նրա գրքերը հատկապես կարող են կարևոր լինել այն մարդկանց համար, որոնք նոր են մուտք գործում կյանք, որովհետև նա սովորեցնում է, թե ինչպիսին է պետք լինել օտարների միջավայրում, ինչպես գրավել մարդկանց, չնեղացնել, հասկանալ նրանց: Քարնեգին ասում է, որ մարդու համար ամենակարևոր բանն իր անունն է: Ես հաճախ եմ ասում, որ այս կամ այն հայտարարության մեջ ընդգծեն մարդու անունը, որովհետև դա իրապես կարևոր է. անունը հենց մարդն է:

-Փետրվարի 19-ին Հայաստանում նշում ենք Գիրք նվիրելու օրը: Որքանո՞վ եք կարևորում այդ տոնը, որը ևս մեկ անգամ հիշեցնում է գրքի կարևորության մասին և ի՞նչ գրքեր եք նվիրելու ձեր մտերիմներին:

-Հիմա բավականին բարդ ժամանակաշրջան է: Ցավոք, գիրք կարդալը կամ ուսումնասիրելը, գրքի միջոցով աշխարհը ճանաչելը դարձել է ոչ պոպուլյար: Նկատել եմ, որ ֆիլմերն են ասես փոխարինում գրքերին: Ըստ իս` գրքի հիման վրա նկարահանված ֆիլմը երբեք չի կարող փոխարինել գրքին, որովհետև ռեժիսորն անպայման իր մոտեցումն էլ է առաջարկում կինոնկարում, և գրքի անաղարտությունը կորում է:  Կարևորում եմ Գիրք նվիրելու տոնը և ցանկանում եմ, որ մեր հասարակությունը` երեխաները, երիտասարդները սիրեն գիրքը, որ մանկավարժները հորդորեն գիրք կարդալ: Յուրաքանչյուրս պետք է հիշի, որ գրքերի օգնությամբ ճանաչում ենք աշխարհն ու ինքներս մեզ, և դրանք օգնում են մեր զարգացմանը:

Գիրք նվիրելու օրը Հայաստանում արմատավորվել է Գրողների միության երջանկահիշատակ նախագահ Լևոն Անանյանի նախաձեռնությամբ 2008 թվականից: 

Զրուցեց Անժելա Համբարձումյանը

Լուսանկարները` Տաթև Դուրյանի