Մզկիթ դարձած տաճարների Թուրքիան. լուսանկարներ

Ժամանակակից Թուրքիայի՝ Օսմանյան ավանդույթներին վերադառնալու քայլերն ավելի ու ավելի կանխատեսելի են դառնում, ինչի մասին վկայում է մեկը մյուսի հետևից ոչ-մահմեդական սրբավայրերը մզկիթի վերածելու երկրի վճռականությունը։

 Բյուզանդական ճարտարապետության գոհարներից Այա Սոֆիայի տաճարը մզկիթ դարձնելուց ընդամենը շաբաթներ անց՝ օգոստոսի 21-ին, Թուրքիան նման որոշում է ընդունել մեկ այլ կոթողի՝ Խորի Սբ Ամենափրկիչ եկեղեցու վերաբերյալ։

                                 Այնթափի Սուրբ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցի/Ազատության մզկիթ

Ներկայիս Գազիանթեփում գտնվող Ազատության մզկիթը դեռ մի դար առաջ հայկական Սուրբ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցին էր։ 1892 թվականին կառուցված եկեղեցին նախագծել էր Սարգիս Բալյանը, ով 19-րդ դարում Օսմանյան կայսրության ամենահայտնի ճարտարապետ/քանդակագործներից էր։ Երբ Ցեղասպանության տարիներին Այնթափի հայ բնակչությունն աքսորվեց Դեր Զորի անապատ ու Համա, եկեղեցին նախ վերածվեց բանտի, իսկ արդեն 1980-ականներին՝ մզկիթի։ Այսօր, սակայն, ոչ մի զբոսավար և ուղեցույց այս մասին չի հիշատակում։

                                                   Այա Սոֆիայի տաճար, Ստամբուլ

15-րդ դարում Կոստանդնուպոլսի նվաճումից հետո Ստամբուլի բոլոր եկեղեցիները դարձան մզկիթներ՝ բացառությամբ Սուրբ Մարիամ ուղղափառ եկեղեցու, որը մինչ օրս էլ գործում է որպես քրիստոնեական եկեղեցի։ Իսկ հայտնի Այա Սոֆիան, որը 360 թվականին օծման օրվանից մինչև 1453-ը ծառայել էր որպես Կայսերական մայրաքաղաքի ուղղափառ տաճար, վերածվեց մզկիթի ու մնաց այդպիսին մինչև 1931-ը, իսկ 4 տարի անց վերաբացվեց՝ որպես թանգարան։ Արդեն 2020-ի հուլիսին Այա Սոֆիայի թանգարանային կարգավիճակը վերացվեց, ու երբեմնի հայրապետական տաճարը նորից դարձավ մզկիթ։ Եվ քանի որ Իսլամն արգելում է մարդկանց, առավել ևս՝ քրիստոնեության մեջ սուրբ համարվողների պատկերումը, տաճարի որմնանկարները աղոթքների ժամանակ ծածկվում են քողով։ Ի դեպ, հատակին հսկա փիրուզագույն գորգ է փռված։

                                                 Կարսի Սուրբ Առաքելոց եկեղեցի/Քյումբեթ մզկիթ

10-րդ դարի կեսերին Կարսում կառուցված հայկական եկեղեցին առաջին անգամ մզկիթի է վերածվել 1579 թվականին։ Չնայած 19-20-րդ դարերում այն նորից ծառայում էր որպես հայկական տաճար, 1993-ին վերջնականապես դարձավ մզկիթ՝ Քյումբեթ անունով։ Թեև 2005 թվականին Կարսի արդեն նախկին քաղաքապետ Նաիֆ Ալիբեյողլուն ասել էր, որ տաճարը վերականգնելու և այն մշակութային կենտրոն կամ թանգարան դարձնելու պլաններ կան, Կարսի եկեղեցին շարունակում է մնալ մահմեդական համալիրի մի մաս։

                                                                     Այա Սոֆիա, Նիկիա

                                                  Խորի Սբ Ամենափրկիչ եկեղեցին՝ Խորի մզկիթ

 Թուրքիայում կան հարյուրավոր ոչ մահմեդական սրբավայրեր, որոնք տարբեր ժամանակներում դարձել են մզկիթներ։