Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության շատ կարևոր հենասյուներ դրվել են․ Նիկոլ Փաշինյան

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հարցազրույց է տվել թուրքական լրատվամիջոցների ներկայացուցիչներին: Հարցազրույցի սղագրությունը ներկայացնում ենք ստորև.

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Թուրքիայի Հանրապետության զանգվածային լրատվական միջոցների հարգելի ներկայացուցիչներ, ողջունում եմ բոլորիդ։

Որքան հիշում եմ, սա աննախադեպ առիթ է և աննախադեպ ֆորմատ, այսինքն՝ նման ձևաչափով հանդիպում նախկինում երբեք տեղի չի ունեցել, և կարծում եմ, լավ է, որ այսօր զրուցելու և մտքեր փոխանակելու առիթ ենք ունենալու: Հաջող աշխատանք եմ մաղթում բոլորիս և պատրաստ եմ պատասխանել ձեր բոլոր հարցերին, խնդրեմ:

T 24, Բարչըն Յինանչ - Հարգարժան, պարոն վարչապետ, թուրքերենում մենք մի խոսք ունենք՝ ջուրը փոքրին, խոսքը մեծին, հուսով եմ, որ այս խմբի մեջ ամենատարիքովը ես չեմ, բայց ընկերներս խնդրեցին, որ ես Ձեզ շնորհակալություն հայտնեմ, այդ իսկ պատճառով, ինչպես Դուք նշեցիք, այո, աննախադեպ այս առիթի համար շատ շնորհակալ ենք և այդ շնորհակալությամբ ենք ուզում սկսել մեր խոսքը՝ ոչ մի միայն Ձեզ, այլ Ձեր աշխատակազմին, ամեն ինչի համար շնորհակալ ենք։

Sözcü TV, Բուրաք Թաթար – Առաջին հարցը կարող եմ ես տալ։ Դարձյալ այս առիթի և հրավերի համար շնորհակալություն։ Ես Բուրաք Թաթարն եմ Sözcü TV-ի արտաքին լրատվական բաժնի տնօրենը։ Այս պահին Թուրքիա-Հայաստան հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում ի՞նչ կետի ենք հասել, հստակ ո՞րտեղ ենք գտնվում։ Եվ այսպիսի հարց է ինձ հետաքրքրում, եթե մի օր Դուք քաղաքականությունը թողնեք և թոշակի անցնեք՝ Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների և հատկապես Հարավային Կովկասի հետ կապված ինչպիսի՞ ժառանգություն կցանկանայիք թողնել ձեզնից հետո։ Ինչպիսի՞ երազանք ունեք տարածաշրջանի հետ կապված։

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Դե երկրորդ հարցին շատ կոնկրետ շատ դժվար է պատասխանել, որովհետև դեռ պետք է տեսնենք, թե ինչ արդյունքներ ենք արձանագրում և ինչ արդյունքներ կան ամփոփելու։ Իհարկե, եթե ցանկությունների ժանրից խոսենք, միանշանակ կցանկանամ, որ Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հաստատված լինեն դիվանագիտական հարաբերություններ, սահմանը բաց լինի երկաթուղային, ավտոտրանսպորտային հաղորդակցությունների համար, գործարար կապերը լինեն ուղիղ, ես նկատի ունեմ սահմանահատումների և տրանսպորտային կապերի առումով, որովհետև այսօր էլ Հայաստանի և Թուրքիայի միջև բավականին լայն առևտրաշրջանառություն կա, գործարար կապեր կան, բայց ըստ էության, դա տեղի է ունենում ոչ ուղղակի ձևով:

Եվ իհարկե, այս խոսակցությունը, որ սկսվել է Հայաստանի և Թուրքիայի միջև, շատ կարևոր է և ինձ հաճախ են հարցնում, թե ինչ արդյունքներ կան Հայաստան-Թուրքիա հարաբերություններում: Իհարկե, որպես կանոն մենք ասում ենք, որ մեր հատուկ ներկայացուցիչների ձևաչափով տեղի ունեցած հանդիպումներում ձեռք է բերվել պայմանավորվածություն, որ Հայաստանի և Թուրքիայի միջև սահմանը, ցամաքային սահմանի մասին է խոսքը, կբացվի երրորդ երկրների քաղաքացիների և դիվանագիտական անձնագիր կրողների համար, և իհարկե, մենք սպասում ենք այդ պայմանավորվածության իրագործմանը: Այս պայմանավորվածությունը ձեռք է բերվել դեռ 2022 թվականի ամռանը, բայց, քանի որ այս պայմանավորվածությունն իրականացված չէ, շատերը մեկնաբանում են, որ արդյունքներ չկան Հայաստան-Թուրքիա հարաբերություններում:

Ես, անկեղծ ասած, պիտի չհամաձայնվեմ դրա հետ, որովհետև Հայաստանի և Թուրքիայի մեջ այսօր կա շատ ուղիղ երկխոսություն, շատ ուղիղ խոսակցություն, և եթե հաշվի առնենք մեր հարաբերությունների նախընթաց շրջանը, սա շատ էական փոփոխություն է։ Հայաստանի և Թուրքիայի դիվանագիտական ներկայացուցիչները մշտական ուղիղ կապի մեջ են իրար հետ։ Եվ նորից եմ ասում, կողքի հայացքի համար սա գուցե թե այդքան կոնկրետ արդյունք չէ, բայց իմ և պետական կառավարման համակարգերում գտնվող մարդկանց համար սա կոնկրետ արդյունք է, որովհետև մենք նախկինում նույնիսկ զրկված ենք եղել միմյանց տեսակետներն իրարից ճշտելու հնարավորությունից, հասկանու՞մ եք, մենք, որպես կանոն, երրորդ երկրների միջոցով ենք իմացել, իսկ ի՞նչ են մտածում Անկարայում։ Անկարան, ըստ էության, երրորդ երկրների միջոցով է իմացել, թե ինչ են մտածում Երևանում։

Հիմա նույնիսկ այդպիսի իրադրություններ կան և բառիս բուն իմաստով մեր տարբեր ներկայացուցիչներ կարող են ուղղակի զանգել և հարցնել, իսկ դուք այս հարցի վերաբերյալ ի՞նչ կարծիք ունեք, և սա էական փոփոխություն է, որը շատ կարևոր է, և ես համոզված եմ, որ դա բերելու է արդյունքներ։ Եվ մենք նաև փոխադարձաբար ավելի լավ ենք հասկանում, իսկ որո՞նք են կողմերի ունեցած բարդությունները, խնդիրները, ո՞ր հարցերն են, որ կարիք ունեն լրացուցիչ պարզաբանման, ո՞ր հարցերն են, որտեղ դիտանկյունները, տեսակետները տարբեր են, և պիտի ուղիղ ասեմ, որ ես սա շատ կարևոր ձեռքբերում եմ համարում:

Մենք այս ընթացքում արդեն մի քանի հանդիպում ենք ունեցել նախագահ Էրդողանի հետ, հեռախոսազրույցներ ենք ունեցել, Արտաքին գործերի նախարարներն են շփվել և շարունակում են շփվել, մեր Տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարը շփվել է իր գործընկերոջ հետ, նաև Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարն է շփում ունեցել, հատուկ ներկայացուցիչները, որոնք կապի մեջ են իրար հետ: Մենք արդեն ունենք համագործակցության կոնկրետ օրինակներ, վերջերս Թուրքիայում հետախուզման մեջ գտնվող կամ արդարադատության համակարգի կողմից մեղադրվող երկու անձանց մենք փոխանցեցինք Թուրքիային:

Սրանք կարող են մեծ ձեռքբերումներ չթվալ, բայց եթե գույքագրենք նախորդող շրջանում ինչ ենք ունեցել, իհարկե սա շատ էական ձեռքբերում: Սակայն շատ կարևոր է արձանագրել, որ սա դինամիկ պրոցես է և իհարկե, պետք է ջանքեր գործադրել, որ այս դինամիկան կանգ չառնի և շարունակվի: Սա էլ իր հերթին կախված է, այդ թվում՝ երկու երկրների առաջնորդների և Կառավարությունների քաղաքական կամքից, և ես տեսնում եմ քաղաքական կամք, այլ բան, որ այդ քաղաքական կամքը նույնպես փոխադարձաբար պետք է զարգանա։

Պիտի նաև ընդգծեմ, իհարկե, դա էլ ինչ-որ առումով հիշարժան իրադարձություն է, որ նախագահ Էրդողանն ընտրվելու կապակցությամբ ինձ հրավիրեց մասնակցել երդմնակալության արարողությանը և ես որոշում կայացրի մեկնել Անկարա: Դա նաև բացի այն, որ զուտ արարողակարգային կարևոր միջոցառում էր և կարևոր ազդակ, նաև հնարավորություն էր Թուրքիայի քաղաքական շրջանակների ներկայացուցիչների հետ շփվել: Դա նույնպես շատ կարևոր իրադարձություն էր երկկողմ հարաբերությունների համար։ Տեսեք, ես գործնականում արդեն մոտավորապես 5-7 րոպե թվարկում եմ, թե ինչ կա մեր հարաբերություններում։ Դա նշանակում է, որ կա թվարկելու բան առնվազն, եթե 7 տարի առաջ հարցնեիք ինձ, ես դժվար թե թվարկելու բան ունենայի։

Anadolu գործակալություն, Մուհամմեդ Թարհան - Երկրորդ հարցը ես եմ ուզում տալ։ Պարոն վարչապետ, շնորհակալություն եմ հայտնում «Անադոլու» գործակալության անունից։ Հարգարժան պարոն վարչապետ, տևական ժամանակ է՝ Հայաստանում պատմության ընկալման վերաբերյալ տարբեր և կարևոր եզրակացություններ եք անում, քննադատություններով և առաջարկություններով եք հանդես գալիս։ Մենք՝ որպես «Անադոլու» լրատվական գործակալություն, Ձեր այս հայտարարություններին բնօրինակ լեզվով՝ հայերենով, հետևում ենք։ Այս թեմային ուշադրություն դարձնելու պատճառերին եմ ուզում անդրադառնաք։ Թե՛ այստեղի ձեր քաղաքացիների, թե՛ սփյուռքի շրջանակներում ինչի՞ եք փորձում հասնել դրանով։ Շնորհակալություն։

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Կարծում եմ՝ ցանկացած երկիր պետք է ինքն իր պատմության հետ առնչվի, դա ակնհայտ է և չեմ կարծում, թե այդ առումով ես կամ Հայաստանի Հանրապետությունն օրիգինալ ենք: Մենք միշտ էլ մեր պատմության հետ առնչվում ենք, բայց կարևոր է արձանագրել թե որտեղ, ինչպես և ինչ նպատակով օգտագործել այն գիտելիքը, որ մեզ տալիս է պատմությունը։ Եվ կարևոր է նաև տեսնել այն ուղերձները, ընկալել այն ուղերձները, որ մեզ տալիս է պատմությունը:

Գիտեք, այդպիսի մի արտահայտություն կա, որ պատմությունից պետք է դասեր քաղել, բայց պատմության ոչ մի էջում գրված չէ այն դասը, այսինքն՝ ոչ մի պատմություն չի ասում, որ այս եղավ, այս եղավ, այս եղավ, այս եղավ, հիմա ուշադրություն՝ դասը հետևյալն է, հետևությունը հետևյալն է, այսինքն՝ պատմության մեջ այդ հետևությունը չկա և քաղաքական ընտրության ու քաղաքական ընկալման հարց է ինչ դաս քաղել և ինչպես ընկալել պատմությունը, ինչպես օգտվել պատմությունից։ Սա շատ կարևոր է։ Օգտվել պատմությունից՝ որպես գիտելիքի աղբյուր, որպես այսօրվա և ապագայի մասին իմացության աղբյուր, որպես այս օրը և ապագան կառուցելու նախագծի համար գիտելիքի և ինֆորմացիայի աղբյուր, թե՞ այնուամենայնիվ, ապրել պատմությունը։

Սրանք քաղաքական ընտրության հարցեր են, որովհետև գիտեք, երբ ցանկացած միջավայրում խոսենք պատմության և պատմությունից քաղվող դասերի մասին, միշտ վեճ կլինի, որովհետև յուրաքանչյուրը պատմությունը կընկալի իր քաղաքական տեսանկյունից: Ես նկատի ունեմ հանրության ներսում, նույնիսկ նույն հանրության ներսում: Եվ, իմիջիայլոց, ասեմ Ձեզ, որ պատմությունն ինքը թերևս ամենաքաղաքական գիտություններից է կամ ամենաքաղաքական դիսցիպլիններից է, և հետևաբար, պատմության ընկալումն էլ ինչ-որ առումով քաղաքական ընկալման հարց է:

Եվ ո՞րն է այն խոսակցության իմաստը և ընկալումը կամ պատճառը, որ Դուք ինչպես նշեցիք, այո, ես պատմության մասին հաճախ եմ խոսում և իմ հիմնական ուղերձը հետևյալն է և Հայաստանում, և Սփյուռքի մեր հայրենակիցների հետ խոսելիս, որ պետք է պատմության և այսօրվա միջև սահմանազատում իրականացնել, և չի կարելի պատմությունը և այս օրն ընկալել նույն կերպ, որովհետև այս օրը այս օր է, պատմությունը՝ պատմություն: Չի կարելի ապագայի և պատմության մեջ սահմաններ չունենալ, որովհետև իմ ընկալմամբ, ապագան ոչ թե պատմության հայելային արտահայտություն պետք է լինի, այլ ապագան հնարավորություն է՝ ուղղել պատմության մեջ կամ ավելի լավը դարձնել պատմության այն էջերը, որոնք ուզում ենք ավելի լավը դարձնել։ Բայց սա էլ քաղաքական ընտրության հարց է:

Ես ուզում եմ, որ մենք այս նրբությունը ճիշտ ընկալենք, պատմության մեջ բացարձակ ճշմարտություն չկա, պատմությունը, պատմության որևէ ընկալումը քաղաքական ընկալում է: Սա վերաբերվում է ընդհանրապես, բայց կան քաղաքական ուժեր, որոնք հենց քաղաքական ընտրությամբ ունեն իրենց ճանաչած բացարձակ ճշմարտությունները պատմության մասին։ Կան հանրություններ, կան պետություններ, որոնք ունեն իրենց բացարձակ ճշմարտությունները պատմության մասին: Եվ սա էլ անժխտելի է: