Այս գիշեր մեր բանակն արեց անհնարինը՝ Խծաբերդ-Սղնախ լեռնային գոտում

Քաղաքագետ Սարո Սարոյանը Ֆեյսբուքի իր էջում գրել է.

Մի փոքր տեղեկանք այս պատերազմի ընթացքի ու տրամաբանության մասին (քաղաքական բաղադրիչը հաշվի չի առնված):

Մեզանում ամենամեծ անհասկացվածությունը գալիս է նրանից, որ մարդիկ չեն կարողանում հասկանալ ներկա պատերազմի նրբությունները: Դրա համար ստորեւ մի քանի կետերով կներկայացնեմ իմ դիտարկումները.

Ա. Պատերազմը առաջին օրերին մաքուր կոնվենցիոնալ էր՝ գոյություն ուներ ռազմաճակատի գիծ (հակամարտող կողմերի նախկին շփման գիծը), հարձակվող եւ պաշտպանվող կողմեր, ռազմական տեխնիկայի հսկայական ներգրավում, դիրքերի գրավման կամ պաշտպանության դասական օրինակներ եւ այլն:

Բ. Այդ կոնվենցիոնալ պատերազմում, որպեսզի ճեղքի ռազմաճակատի գիծը, ադրբեջանական կողմը կորցրեց իր ռազմական տեխնիկայի մեծ մասը, մարտունակ հիմնական ստորաբաժանումները (մենք եւս էական կորուստներ ունեցանք),

Գ. Ռազմաճակատի գիծը ճեղքվեց միայն հարավում՝ Հորադիզի շրջանում՝ թշնամու ծանր կորուստների գնով: Բայց դրանից հետո պատերազմի բնույթը փոխվեց, այն դադարեց լինել մաքուր կոնվենցիոնալ: Թուրքիան նախագծել էր հենց այն սցենարը, որ ռազմաճակատի գիծը ճեղքելուց հետո պատերազմը վերածվելու էր հիբրիդային պատերազմի: Ահաբեկիչների, հատուկ նշանակության ջոկատների, դիվերսիոն խմբերի մերձարաքսյան տափաստանային գոտում սփռման միջոցով թշնամին գործարկեց երկրորդ՝ պրոքսի պատերազմը:

Դ. Մինչ այս պահը եւ առաջիկայում մենք ունենալու ենք երկու պատերազմական գոտիներ՝ մեկը կոնվենցիոնալ պատերազմի տրամաբանությամբ գործող, մյուսը՝ պրոքսի: Ուստի դա է պատճառը, որ բոլոր քարտեզները, որոնք այդ երկու պատերազմները հստակ չեն տարանջատում միմյանցից, թյուրիմացության մեջ են գցում մարդկանց:

Ե. Ներկա պահին թուրքերը դեռեւս ունեն օդային որոշակի գերիշխանություն, որը հայկական բանակին լիարժեք ծավալվելու հնարավորություն չի տալիս:

Զ. Ադրբեջանական 1-ին կորպուսը լիակատար պարտություն է կրել Հայկական բանակի գրագետ պաշտպանության արդյունքում, եւ Արցախի հյուսիսային, հյուսիսարեւելյան եւ արեւելյան ռազմաճակատները մաքուր կոնվենցիոնալ պատերազմի վարման կանոններով արդեն իսկ հաղթանակ են տարել թշնամու դեմ: Ընդ որում, այդ իրավիճակի փոփոխության նախադրյալները չկան եւ այդ ուղղություններում թշնամու առաջխաղացում սպասել պետք չէ, չնայած զգուշանալ եւ հռթիրահրետանային կանխարգելիչ գործողությունները արտադիր են:

Է. Հարավում մենք վարում ենք հիբրիդային պատերազմ, որը շատ ծանր է նստում թե մեր, թե թուրքերի համար: Թշնամին տափաստանից դեպի նախալեռնային գոտի ընկած հատվածում կորցրել է մարտունակությունը եւ զրահատեխնիկայի կիրառմամբ դասական մարտական գործողություններն ունեն առավելապես օջախային բնույթ: Այստեղ դաշտային հրամանատարների խելամտությունից ու մարտիկների ոգուց շատ ավելին է կախված, քան ինժեներական կառույցների, զինտեխնիկայի կիրառությունը: Այստեղի կոնվենցիոնալ պատերազմում ռազմավարական պլանավորումը դեր կարող է ունենալ, եթե կողմերը կարողանան զինտեխնիկա կուտակել ու որպես մի բռունք հարվածներ հասցնել:

Ը. Հարավային ուղղությամբ պրոքսի պատերազմում թուրքերը որոշակի հաջողություններ ունեցել էին մինչեւ երեկ: Պրոքսի պատերազմի տրամաբանությունը հետեւյալն էր՝ դիվերսիոն խմբերը տարբեր կածաններով, անտառուտներով մուտք էին գործում ուրվական կամ իրական բնակավայրեր, որեւէ շենքի վրա բարձրացնում էին Ադրբեջանի դրոշը, նկարվում ու դա ուղարկում Ալիեւին, որպեսզի նա իր հանրությանը կերակրի հաղթանակի պատրանքով: Դա նաեւ մեզ վրա հոգեբանական ազդեցություն գործելու հնարավորություն էր տալիս: Միաժամանակ, նման գործելաոճը ստիպում էր, որպեսզի առանձին հատվածներում մեր բանակը տակտիկական նահանջներ իրականացնի՝ թշնամու կողմից կրկին աշխարհին ադրբեջանական բանակի կեղծ հաղթանակի պատրանքը մատուցելու համար:

Թ. Մեզանում, այդ թվում՝ ռազմական գործիչների մոտ, դեռեւս գերիշխում է այն տեսակետը, որ թշնամու հիմնական հարվածների ուղղությունները թե՛ ռազմավարական եւ թե՛ տակտիկական մակարդակում կապված են կոնվենցիոնալ պատերազմի մեջ ներգրավված ռազմուժերի գործողությունների հետ: Սա խորապես սխալ մտայնություն է: Վերջին երկու օրերին ինձ համար պարզ էր դարձել, որ Շուշին թշնամու գլխավոր հարվածի ուղղությունն էր եւ դա կատարվելու էր պրոքսի պատերազմի բոլոր կանոններով՝ առանց ռազմական տեխնիկայի կիրառման:

Ժ. Շուշիի օպերացիայի համար թշնամին ներգրավել էր շատ մեծ մարդուժ եւ սպառազինություն՝ բաղկացած դիվերսիոն խմբերից, ահաբեկիչների տարբեր խմբավորումներից եւ վերջին օրերին Թուրքիայից բերված հատուկ ջոկատայիններից (Թուրքական բանակի կազմում գործում են հատուկ նշանակության էլիտար 4 բրիգադներ, որոնցից մեկը կամ դրա մասը հավանաբար փոխադրվել էր Շուշիի մատույցներ): Այդ ջոկատները վերջին օրերին կուտակվում էին Խծաբերդ-Սղնախ հատվածում եւ նպատակ ունեին այսօր՝ Կարսի անկման խորհրդանշական օրը ամեն գնով Շուշիի բերդի վրա բարձրացնել ադրբեջանական դրոշը՝ անկախ քաղաքը գրավել-չգրավելու հանգամանքից:

ԺԱ. Թուրքերը շատ ծանր են տանում այն հանգամանքը, որ 1992 թ. Շուշին հայերը ազատագրել են հետեւակի՝ ժայռեր մագլցելու ու անհնարին թվացող դժվարություններ հաղթահարելու գնով: Մեզանում թերագնահատված է մնում Էրդողանի ու ընդհանրապես թուրքերի մտածողության կերպը՝ կապված խորհրդապաշտության ու անցյալի առանձին դրվագների վրա խորը հեգեբանական սթրեսներ ունենալու հետ:

ԺԲ. Այս գիշեր մեր բանակն արեց անհնարինը՝ Խծաբերդ-Սղնախ լեռնային գոտում ոչնչացրեց թշնամու Շուշիի գրավման համար կուտակված ողջ սպառազինությունը ու տապալեց այդ գլխավոր հարձակումը: Թուրքերն այժմ կամ պետք է հրաժարվեն պրոքսի պատերազմի միջոցով հիմնական ուղղություն որդեգրելու ծրագրերից, կամ մի քանի օրվա ընթացքում պետք է կրկին փորձեն կուտակել համապատասխան ներուժ՝ նախկին օպերացիան կյանքի կոչելու համար:

ԺԳ. Հայոց բանակի առաջխաղացման համար օդում թշնամու առավելության չեզոքացումը պարտադիր պայման է: ԱԹՍ-ները այս պատերազմի ելքի վճռորոշ գործոնն են դարձել: Թշնամու ԱԹՍ-ների սպառումը, ոչնչացումը կամ մեր ԱԹՍ-ների համաչափ արդյունավետ օգտագործումը կլինի թշնամու լիակատար պարտության նախերգանքը:

ԺԴ. Ընդհանուր առմամբ, այս պատերազմում մեր բանակը իր քննությունը հանձնել է գերազանց, շարունակում է լինել շատ մարտունակ եւ կատարել իր առջեւ դրված խնդիրները: Ուստի հաղթանակը լինելու է հայոց բանակինը: